Balneologia - leczenie kąpielą

Balneologia to dziedzina medycyny, która zajmuje się leczeniem schorzeń za pomocą wód podziemnych oraz borowiny - szczególnego rodzaju torfu. Dosłownie balneologia oznacza "naukę zajmującą się kąpielą". Lecznicze wody mogą być stosowane w postaci inhalacji, kąpieli, kuracji pitnych, okładów lub nawet tamponów.

Leczenie wodą i torfem ma swoje korzenie jeszcze w starożytności. Uzdrawiające kąpiele były znane już w starożytnym Egipcie, ten rodzaj kuracji znano i stosowano także w antycznej Grecji i Rzymie. Na ścianach świątyni Asklepiosa w starożytnej Grecji wyryto zalecenia i sposoby pobierania zabiegów wodnych oraz szczegółowe receptury stosowanych kąpieli w zależności od choroby. Uzdrawiający wpływ wód leczniczych docenił także ojciec medycyny, Hipokrates - był on autorem dzieła pod tytułem "O klimatach, wodach i miejscach" w którym szczegółowo podawał, w jakich chorobach i w jaki sposób należy stosować różne zabiegi wodne dające ulgę chorym.

Okres średniowiecza był z reguły czasem regresu balneologii - ponownie zaczęła ona wracać do łask w okresie Odrodzenia. W Polsce pierwszą rozprawę o wodolecznictwie napisał w 1522 roku Marcin z Miechowa, a w 1555 roku swoją pracę opublikował dr Józef Struś. W 1575 roku nadworny lekarz Stefana Batorego dr Wojciech Oczko wydał w Krakowie dzieło pod tytułem "Cieplice", gdzie po raz pierwszy podał wskazania i przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego - z tego powodu uważany jest za ojca polskiej balneologii.

W czasach nowożytnych balneologia święciła swój wielki powrót od XVII do XIX wieku - wówczas zaczęto powszechnie stosować kuracje polegające m.in. na piciu wód mineralnych i różnorodnych zabiegach z użyciem wody mineralnej. Popularyzatorami tej metody leczenia byli przede wszystkim: Vincent Priessnitz, Sebastian Kneipp i Wilhelm Winternitz, a w Polsce J. Dietl, który zajmował się klasyfikacją polskich wód mineralnych oraz popularyzacją uzdrowisk popradzkich i J. Żnieniewicz, który wprowadził nowoczesne wodolecznictwo.

Po wprowadzeniu do użytku szerokiego spektrum leków balneologia znacznie straciła na popularności - w odróżnieniu od szybkich i natychmiastowych efektów działania farmaceutyków, lecznicze rezultaty jej stosowania widoczne są dopiero po pewnym czasie. Jednakże kiedy okazało się, że sztuczne farmnaceutyki oprócz rezultatów pozytywnych niosą ze sobą także szkodliwe efekty uboczne, naturalne metody leczenia - w tym także balneologia - znów zaczęły odzyskiwać popularność.

Rodzaje zabiegów

• Kąpiel borowinowa - używa się w niej borowin, czyli specjalnego rodzaju torfu. Borowina zawiera powyżej 50% substancji organicznych (w przeliczeniu na suchą masę), ma zastosowanie głównie w leczeniu gośćca, chorób kobiecych i niektórych chorób narządów wewnętrznych.
• Kąpiel igliwiowa - kąpiel w odwarze ze świeżych gałęzi sosen i świerków. Kąpiele takie działają uspokajająco i rozluźniają mięśnie.
• Kąpiel perełkowa - rodzaj zabiegu balneologicznego polegający na kąpieli w wodzie o temperaturze 35-37°C, do której wtłaczane jest powietrze pod ciśnieniem. Można wykonywać ją na bazie zwykłej wody, ale zastosowanie wód leczniczych potęguje jej zdrowotne działanie. Kąpiel perełkową przeprowadza się w wannach ze specjalnym rusztem na dnie, przez który wtłaczane jest powietrze o ciśnieniu 2 - 4 atmosfer. Zabieg trwa ok. 15 minut, działa odprężająco i zabezpiecza przed możliwością zaburzeń krążeniowych. Zalecany jest przy nerwicach, ogólnym osłabieniu, przemęczeniu, itp.

Zabiegi balneologiczne przeprowadzane są pod kontrolą lekarza. W uzdrowiskach i zakładach fizjoterapii pracują wykwalifikowaniu balneolodzy, którzy muszą także posiadać wcześniej specjalizację kliniczną - dopiero po jej uzyskaniu lekarz może starać się o zostanie balneologiem.